De definitie van schemering
De schemering is een tijd van de dag waarin de zon onder de horizon staat en niet rechtstreeks zichtbaar is, maar de hemel nog wel gedeeltelijk verlicht. We kunnen de schemering zien omdat de aarde een atmosfeer heeft, waarin het licht gedeeltelijk verstrooit en onze planeet verlicht, zelfs als de zon weg is.
Soorten schemering
Er zijn drie soorten schemering – de civiele, nautische en astronomische. Ze volgen elkaar op en komen overal op de aarde in dezelfde volgorde voor; de soorten schemering variëren naar gelang van de middenstand van de zon onder de horizon:
- Civiele schemering: 0–6°
- Nautische schemering: 6–12°
- Astronomische schemering: 12–18°
De tijd na de astronomische schemering, wanneer de zon 18° of verder onder de horizon gaat, heet de nacht.
Hoe lang duurt de schemering?
De duur van de schemering hangt af van de breedtegraad, de tijd van het jaar en de weersomstandigheden. De kortste schemering wordt waargenomen op de evenaar, waar de duisternis 24 minuten na zonsondergang valt; de langste kan op de polen zo’n zes weken duren.
Schemering vs. zonsondergang en -opkomst
Zonsondergang en -opkomst vinden plaats als het midden van de zon op het exacte punt onder de horizon staat; de schemering doet zich voor tussen deze punten. Als de zon bijvoorbeeld precies 18° onder de horizon staat, heet dit astronomische zonsondergang (of zonsopkomst), maar het interval van 12 tot 18° is de astronomische schemering.
Samen met de schemering zijn er drie soorten zonsondergang en -opkomst. Hier zie je hoe laag onder de horizon het midden van de zon tijdens elke fase staat:
- Civiele zonsondergang / zonsopkomst: 6°
- Nautische zonsondergang / zonsopkomst: 12°
- Astronomische zonsondergang / zonsopkomst: 18°
Civiele schemering
De civiele schemering is de helderste fase; de meeste mensen verwijzen naar dit type als ze het over de schemering hebben. Hij begint vlak voor zonsopgang of na zonsondergang als de zon net onder de horizon staat. De horizon moet in deze tijd goed te zien zijn en alleen de helderste sterren en planeten zijn zichtbaar. Wetten in veel landen schrijven voor dat in deze fase de straatverlichting en koplampen van auto’s aan moeten.
Vlak na zonsondergang is de lucht heel helder en vol snelle kleuren.
Nautische schemering
De nautische schemering is de tweede fase waarin de horizon moeilijk te onderscheiden wordt. De term zelf stamt uit de tijd dat zeelieden de sterren gebruikten om op zee te navigeren. Tijdens de nautische schemering zijn veel van de sterren zichtbaar, waardoor het mogelijk is te navigeren op de stand van de sterren.
Astronomische schemering
Als de duisternis bijna volledig is en de horizon niet meer te ontwaren is, betekent dit dat de astronomische schemering is aangebroken. De Melkweg begint te verschijnen en de zwakste sterren en planeten kunnen met het blote oog worden waargenomen, tenzij de maan de hemel verlicht. Voor sterrenstelsels, nevels en bolvormige sterrenhopen is echter volledige duisternis nodig als de zon meer dan 18° onder de horizon staat.
Tot slot
De schemering is een interval, zonsondergang en -opkomst zijn momenten. De civiele schemering is niet de beste tijd voor nachtelijke hemelwaarnemingen, maar veel sterren worden zichtbaar tijdens de nautische schemering. Het beste is om tijdens de astronomische schemering naar sterren en planeten te gaan zoeken en ‘s nachts naar deep-sky objecten te blijven zoeken. En zoek een plaats zonder lichtvervuiling; anders zul je alleen de maan en de helderste sterren kunnen zien.